Еда

Бас табақ — қазақтың тұрмыстық салты бойынша, сыйлы қонақтарға, жасы үлкендерге тартылатын сыбаға. Бас табаққа сол қонаққа, тойға, асқа арналып сойылған уақ малдың басы, кәделі мүше болып есептелетін жамбас, оған қоса ортан не асықты жілік, екі-екіден сабақты және қанатты омыртқалар, 2 — 3 қабырға (жетім қабырға салынбайды), сүбе, бір білем құйрық қосылған.

Қара бидай ұнынан әртүрлі тағамдар жасалады, мысалы: Құймақтар. Қара нан. Қарабидайдың басқа да пайдалануға болады, мысалы, тәтті тоқаштар және бәліштер.

Жүзімді сақтау үшін келесі шарттарды сақталу қажет: - сақтайтын жай жақсы желдетілетін, бірақ жабық, қараңғы және құрғақ болуы тиіс; - температура 0 градустан төмен түспеуі және 8 градустан көтерілмеуі тиіс; - ылғалдылық деңгейі 60–70% шектерінде болуы тиіс, оны төмендету үшін жайда бір-екі кесек сөндірілмеген әк тастап қойып, кезеңді түрде толықтырып отыру қажет; - жүзімнің сабағының құрғап қалғандығы — ол үзілгеніне біраз уақыт болғанын көрсетеді.

Ашытқы саңырауқұлақтарының пайдасы сыр, қымыз, сүт, шарап ашыту, нан пісіру өнеркәсібіне кеңінен қолданылады. Олар қантты ашытып, көмірқышқыл газы мен спирт түзеді.

Қарапайым көмірсулар кездеседі: - мюсли; - кебек; - қарақұмық; - жаңғақтар; - тұқымдар; - бұршақ дақылдары: бұршақ, ноқат, жасымық, мош, бұршақ; - қантсыз жемістер: жасыл алма, грейпфрут, лимон; - қатты бидайдан сұрпынан жасалған ұн және одан жасалған өнімдер; - қышқыл жидектер: мүкжидек, шие, қарақат; - саңырауқұлақтар; - жасыл желек; - көкөністер.

Запорға шалдыққан адамдарға тағамдарды тұтыну туралы нақты ақпарат табылмады. Алайда, ағзаның бұзылуына және ішек ауруларына әкелуі мүмкін. Сондықтан дәрігермен кеңесу қажет. Запордың алдын алу үшін диетолог Жанна Нұрбергенқызы ауызашар кезінде аз-аздан тамақтануды ұсынады.

Қарқара жәрмеңкесі мал өнімдерімен сауда жасады. Жәрмеңкедегі негізгі сауда — төрт түлік мал, оның ішінде қой саудасы негізді роль атқарған.

Етеккір кезінде дұрыс тамақтану ережелерін сақтау үшін келесі ұсыныстарды орындауға болады: - Тағамдардың құрамы; - Майдың тағаммен түсуі; - Тамақтандыру режимі; - Етеккірдің кешігуі болған жағдайда дәрігермен кеңесу.

Тамақтану гигиенасына әсер ететін факторлар: - Жастағы жағдай. - Тамақ өнімдерінің сапасы. - Тамақтану тәртібі.

Майларды жануар және өсімдік тектен алуға болады. Жануар текті майлар: - сары май; - тоңмай; - балық майы. Өсімдіктегі майлар: - зәйтүн майы; - күнбағыс майы; - жүгері майы; - соя майы; - пальма майы; - мақта майы Майларды келесі салаларда қолданады: - медицинада; - ауыл шаруашылығында; - өнеркәсіпте.

Қазақстандағы ұлттық мерекелерде келесі тағамдар ұсынылады: - Қазақ еті. - Наурыз көже.

Шұжықтың құрамында ақуыздың көп мөлшері бар, одан да пайдалы болуы үшін оған сүт, сүт ақуызы, қаймағысыз сүт және жұмыртқа қосылады. Шұжық — ет өнімі, кейде тексерілмеген немесе дұрыс дайындалмаған ет өнімдерін тұтыну адам денсаулығына орны толмас қауіп әкелуі мүмкін.

Қазақ ұлттық шұжығының рецепті: ет (жүзік) — 1 кг; жұмыртқа (жүзі) — 500 г; карталар (жұзы) — 350 г; қызыл май — 1,5 тәул. л.; тұз — 2 тәулік. л. (тұз қосуға қажет); аяз — 7 б. (аяз қосуға мүмкіндік болғанда). Шұжықты дайындау үшін сондай-ақ қызғылт май, қара май және бауыр қоспасы қажет.

Наурыз көжесін дайындау үшін қажет: - ет (қой, сиыр немесе жылқы еті) — 1,5 кг; - құрт — 1 пиала; - дақылдар (7 түрі) — әрбір түрден 50 г; - дәнді өнім (лапша) — 50 гр; - айран немесе кефир — 1 литр; - тұз — дәмдеуіштерге. Дайындау: 1. Етті жуып, жиіліктерден, қабырғалардан және аяқтарын алып, толық піскенше немесе толық дайындыққа дейін пісіреміз. 2. Дақылды жеңіл пісіремізді: суды қайнатқаннан кейін дақылды қосып, жартылай дайындықка дейін піседі. 3. Еттің қасығын алып, бірнеше минуттан кейін қайнатамыз, дақыл мен лапшаны қосып піседі және 5 минут піседі. 4. Құртты 2 стаканда пайдаланылған ет пісірінің аяқтарына құйып береміз, май қосып, бауырсақ пен қызылқұмтық балықтарды ұсақтаймыз және шамамен 3 сағат бойы тұрмаймыз. 5. Құйылған құрт дайын болғаннан кейінгі ет пісіргеннен кейін оны ет пісігеніне құйып қосып, аз отта қайнатып, аспаппен сүйреп беремізді. Ай

Дәннің құрамында көптеген пайдалы заттар бар, олар арқылы жалпы әл-ауқат жақсарады. Дәндердің ішіндегі ең көп тағамдарға нан жатады.

Сұлы сүті дайындау үшін тұтас сұлы дәнді дақылдарды сумен бөліп алу қажет. Сұлы сүтін дайындауда келесі әдістер қолданылады: - Отвар; - Блендердік сұлы сүттің дайынуы; - Сүтті бұршақпен немесе фильтрмен өткізіп алу.

Тұздық көптеген ыстық тағамдарға қосылады, соның ішінде: ет, балық, құс сорпалары; сүтте; қаймақ; сары май; өсімдік майы. Тұздықтың түріне байланысты оның дәмі мен хош иісіне де байланыс бар.

Наурыз мейрамында дәстүрлі тағамдардың бірі Наурыз көже. Қазақтың ұлы күнінде дастарханға қазы, жал, қақпақ, бауырсақ, шелпек, қаттаманан және басқа да ет тағамдары қойылады.

Адамдарда 9 алмастырылмайтын амин қышқылы бар: гистидин, изолейцин, лейцин, лизин, метионин, фенилаланин, треонин, триптофан және валин. Амин қышылдарын алу үшін тағамдарға мыналар жатады: - асқабақ және асқабақтың тұқымы; - бұршақтар; - квиноа; - бидай; - күріш; - тофу.

Лавр жапырағы сорпаларға, бұқтырылған тағамдарға, еттерге, теңіз өнімдеріне және көкөніс тағамдарына қосылады.