Культура и искусство

Міне, «Ұстаз ана» әнінің бір бөлігі: Ұстазым, Жыр сазым. Бір өзіңе, Мың тағзым, Ұстазым. Ұстаз дана, ұстаз ана, Нұрлы жүзің жанға пана. Менің маржан асыл сөзің Әнұранымдай жаңғырады санамда.

Қазақ үйсіндерінің таралу аймағы Алматы, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарының, ішінде Батыс Қазақстан аудандарының Бөкей ордасы, Жәнібек ауданының аумақтарын, сондай-ақ Өзбекстанның Ташкент облысындағы қазақ ирриденттерін және Қытайдың Шыңжаңдағы Іле-Қазақ автономиялық округінің оңтүстікті-батыс бөлігін алып жатыр.

Қазақ мақал-мәтелдерінің ерекшеліктері: Мақал — өмірдегі құбылыстарды жинақтап, түйіп, ықшамдап, бірнеше тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық бейнелі поэтикалық жанр. Мақалдар көбіне өлең үлгісінде кейде қара сөзбен де айтылады. Мәтел — өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен кереғар шендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқа нақыл сөз Қазақ халқының әлеуметтік, шаруашылық, рухани өмірін жан-жақты бейнелейтін мақалдар мен мәтелдердің тақырыптары әр алуан болып келеді.

Қобыланды батыр — қазақ халқының ұлы батыры және халықтың құрметі. Қобыланды-батыр қыпшақ тұқымдасынан шыққан, қара қыпшақтың бөлігінен шыққан.

Мұзафар Әлімбаевтың өлеңдерінде келесі тақырыптар көтерді: - туған жер; - отбасы; - ұлылық; - балалар әдебиетінің дамуы; - тілдің тазалығы; - жекелеген қаламгерлердің шығармашылығы; - Отан соғысы.

Бауыржан Момышұлының «Ұшқан ұя» повесіндегі автор бейнесі — бұл өзінің тұлға ретінде қалыптасуына ұшқан ұясының ықпал еткенін баяндай отырып, отбасы мүшелерін: әжесі Қызтумас, әкесі Момыш, немере ағасы Момынқұл, әпкелері Үбиан, Әлимандарды өзіндік бейнелерімен әр қырынан танытқан.

Ассонанс әртүрлі әсерлерге ие болуы мүмкін, мысалы: Эмоционалдық әсер. Музыкалық және ритм. Шынайы бейнелік. Ассонанс музыкалық аккомпанемент ретінде жұмыс істейді, автордың ойлауы мен бейнені күшейтейді.

«Тәмпіш қара» повесі эпикалық жанрға жатады.

Шашбауды қыз он беске толғанда тағады. Шашбау — қазақ қыздарының шашына тағылатын әсемдік бұйым ғана емес, сонымен қатар ұлттық танымның бір белгісі саналған.

Қазақ ою-өрнектерінің түрлері мыналарды қамтиды: Ғарыштық, символ-белгілер; Әлеуметтік символ мотивтері; Табиғат объектілері; Жануарлар. Мүйіздер, қошқар мүйиз, арқар мүйез, сыңар мүйз, сынық мүз, түйе мойын, ат еріндісі, құс қанаты, көкпек, көбелек, тіс т.б.; Тұрмыс заттарын.

Қиял-ғажайып ертегілерде көтеріледі: Адамның қиялы. «Өмірде болмайды, адамның қияларынан туған кейіпкер». Адамның арманы. Қиял-ғажайып әңгімелерде жақсылық пен жамандық, достық пен қастық, жауыздық пен ізгілік тартысқа түседі.

Қазақстандағы бейнелеу өнерінің үлгілері, мысалы, Тамғалы петроглифтері және ҚР Мемлекеттік өнер мұражайында сақталған коллекция. Ә. Қастеев атындағы ҚР Мемлекеттік көркемсурет галереясында 19 ғасырдың аяғынан бүгінгі күнге дейінгі қазақ бейнелеу өнерінің толық әрі сапалы коллекциясы бар.

Қазақ халқының ата-тайпаларының құрамы үш жүзден тұрды: Ұлы жүз, Орта жүз және Кіші жүз. Ұлы жуз — Оңтүстік Қазақстан жерінде орналасқан, оның құрамына уйсундар, канглылар, дулаттар, жалаирлар және басқалар кірді кіреді.

«Қонақтар» әңгімесінің идеясы — ата-ана алдындағы перзенттік парызы, қара шаңырақ. Әңгімеде Ерғабыл қарияның жалғыз ұлы Сапабекке көңіл-күйді ақтамаған перзенті екені айтылады.

Сценарий соңғы қоңырауға арналған салтанатты жиынға келесі түрде жасауға болады: Жансаялық. «Сыңғырла, соңғы, қоңырау». Сценарийдердің толық нұсқасын мектепте өткізуге дайын болу үшін педагогтарға жүгіну ұсынылады.

«Көшпенділер» трилогиясындағы Абылай ханның рөлі келесі романдарда көрінеді: «Алмас қылыш». Жанталас. Абылай-хан ХVII ғасырдағы Қазақ хандықтың құрылуына жол беріп, оны тұрақтыққа қол жеткізді.

«Кіндік әке» дегенді «кіндік шешенің әкесі» деп атауға болады. Кіндігін кескен баланың кіндік анасының әкесінің рөлі да аса маңызды болған, ол баланы есейіп, ер жеткенше қамқор болуы міндетті.

Құрманғазының күйлері: - «Қызыл қайың»; - «Ақжелең»; - «Сарыарқа»; - «Балбырауын»; - Серпер; - Назым; - Балқаймақ; - Бұлбұлдың құрғыры; - Ақсақ киік; - Төремұрат; - Қуаныш; - Түрмеден қашқан; - Кісен ашқан ; - Ертең кетем; - Бозқаңғыр; - Пәбескі; - Терезеден-есіктен; - Бозшолақ ; - Бұқтым-бұқтым; - Не кричи, не шуми ; - Арба соққан; - Аман бол, шешем, аман бол; - Қайран шешем.

Ұлттық мәдениет пен жаһандану арасындағы байланыс — бұл ұлттың өзіндік ерекшеліктерін сақтап, оның тарихын, мәдени етін, тілін және дәстүрлерін қорғауға бағытталған идеялар мен құндылықтар жүйесі. Жаһандық үрдіс ұлттардың дамуына жаңа мүмкіндіктер ашып, оларды әлемдік нарыққа қосады.

«Аяз би» ертегісінде көтерілген идеялар: - Қазақ халқының рухани құндылықтары. - Әділдік, даналық және теңдік.