Животные и природа

Лашын жартас, құздағы қолайлы қуысқа, қияда өскен ағаш басына ұя салады

Шаянның жүрегі — бесбұрышты кішкене қалта, оған дене қуысындағы түссіз қан тікелей келіп тұрады. Шаяндардың жүрегінде қысқыштар бар.

Үй жануарлары туралы ақпаратты балаларға беруге болады: - төрт түлік малдың атауларын меңгерту; - үй жануарларын күтіп-баптауға, қамқорлық жасауға тәрбиелеу; - олардың адам өміріне пайдасы мен тұрмысқа қажеттілігі туралы түсінік беру; - сөздік қорларын байыту, дұрыс сөйлеуге үйрету; - грамматикалық тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту.

Қазақстанның ең үлкен ұлттық саябағы Катон-Қарағай. Ең кішісі — Баянауыл ұлттық табиғи саябагының аумағы, ол еліміздегі алғашқы саябақ — 1985 жылы ашылған.

Улытау аумағындағы флора мен фауна Улытаудың флорасында: - 617 өсімдік түрі анықталған, олардың ішінде екі жүзден астамы емдік өсімдіктер; - таулардың бұтақтарымен, шөптермен және көпжылдық өсімдіктермен ерекшеленеді. Улытаудағы фаунада: - архар, қысқақ, ондатр, сілеусін мекендеседі; - аққу, италақаз, үкі, қарлығаш, жарғанат, қаршыға, дуадақ пен бүркіт секілді құстар кездеседі; - жануарлардан басқа, жануарларының бір бөлігі де Қызыл кітапқа енгізілген.

Құстардың 8600-ден астам түрі бар. Олардың эволюциялық дамуы төрт кезеңге бөлінеді: 1. Алғашқы құстар — археоптерикс. 2. Тісті құстар. 3. Қырсыз жалпақ төстілер — түйеқұс, киви, пингвин. 4. Қырлы төсілген құстар.

Лашын ақ бауыр қара лашын, қызыл шұбар лашын және ақшыл сұр лашын деген үш түрге бөлінеді. Ақ бауыр лашының сыртқы жүні көмірдей қара, ала мойнақ, бауыр жүні көк шұбар, тамағының асты жем сауының үстіне дейін ақ шұбар.

Қазақстанның «Қызыл кітабына» енген жануарлардың түрлері: Қосмекенділер. Бауырымен жорғалаушылар. Балықтар мен дөңгелекауыздылар. Құстар. Қызғылт қоқиқаз, қар барысы, қызыл қасқыр және басқа түрлер. Сүтқоректілер.

Киттердің өмір сүру ұзақтығы әртүрлі болуы мүмкін, олардың орташа ұзақтығы 30–50 жыл. Киттердің әдеттегі жүктілік мерзімі 12 айды құрайды.

Қараторғайлардың пайдасы зиянды тұқымдар мен олардың дернәсілдерін жойып, ауыл шаруашылығына елеулі пайда келтіреді. Қараторғайдің салмағы 75 грамм, дене тұрқы 23 сантиметрдей болады.

Емен ағашының кейбір пайдалы қасиеттері: - Құрылыс және жиһаз жасауда қолданылады. - Емдік мақсатта қолданылуы мүмкін. - Емен қабығының табиғи антисептиктері бар.

Балықтың желбезек қақпағы (оперкулум) тыныс алу процесіне белсенді қатысады. Желбезек арқылы сұйықтықтың үздіксіз ағыны пайда болады және балықтың денесі ішке судың түсуін және оның сыртқа шығуын реттеу арқылы ашуға қабілетті.

Жанартаулардың атқылауы 120 миллион адамның өміріне қауіп төндіруі мүмкін. Жанартаудың өзегінен шыққан пиропластикалық күйдегі заттардың ағыны қалаларға қауіпті болуы мүмкін.

Алматы қаласының табиғи байлықтарына мыналар жатады: - Алматы мемлекеттік табиғи қорығы. - «Медеу» шатқалы. - «Шымбұлақ» тау шаңғы курорты.

Лашын (Falco peregrinus) — сұңқар тәрізділер отрядының қаршыға тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Қазақстанда Іле алабының төменгі ағысында, Ертіс — Есіл өзендерінің алабында, Алакөл, Қызылтұз, Зайсан көлдері маңындағы адырларда, Алтай, Алатау, Тарбағатай тауларының бөктерлерінде кездеседі.

Қалемшенің ұзындығы 18–22 см, жуандығы — 6 мм-ден кем болмауы тиіс. Тамырландыруға дайындалған қалемшелердің жоғарғы ұшын бүршіктен 1–1,5 см қалдырып, ал төменгі бөлігін буын аралығының кез келген жерінен кесе береді.

Күздің бірнеше ерекшеліктері: Күзде көп түстердің үйлесімін көруге болады. «Алтын күз» деп аталатын күз мезгілі. Қысқа күн. «Сүмбіле» жұлдызының жануы. «Күздің бір күні қыстың бір айын асырайды».

Биіктігі — 1565 метр. Ақсораң (каз. Ақсораң) — Сарыарқадағы Қызыларай тауларының нүктесі.

Әлемдегі ең үлкен үңгір Шондонг. Ол Вьетнамның Фонгня-Кебанг ұлттық саябағында орналасқан.

Қыс мезгіліндегі табиғат құбылыстарының кейбіреулері: Қар жауады. Боран соғады. Аяз болады.