Экономика и финансы

15 қараша — Қазақстан Республикасының Ұлттық валюта күні және еліміздің қаржы жүйесі қызметкерлерінің кәсіби мерекесі. Бұл күн 1993 жылы Қазақстанның ұлттық ақшасы — теңге айналымға енгізілді.

Қазақстандағы мемлекеттік білім беру ұйымдары студенттері мен тәрбиеленушілеріне қаржылық және материалдық көмек көрсетеді. Қаржылық көмекті алу үшін қажет: - өтініш; - жеке басын куәландыратын құжат немесе цифрлық құжаттар сервисінен электрондық құжат (жеке басын сәйкестендіру үшін); - «АХАЖ тіркеу пункті» ақпараттық жүйесінде мәліметтер болмаған жағдайда баланың (балалардың) туу туралы куәлігі электрондық нысанда немесе оның қағаз жеткізгіштегі көшірмесі.

Қазақстандық теңге — Қазақстанның ұлттық валютасы. Қазіргі уақытта айналыста жүретін банкноттар: 500 теңге; 1000 теңге; 2000 теңге; 5 000 теңге; 10 000 теңге және 20 000 теңге (2015 жылдан бастап шығарылған). Монеталар: теңгелері 1–2–5–10–20–50–100 және 2 000; тиындар; алтындар.

Кәсіпкерлік қызмет көрсету түріне қарай мыналарға бөлінеді: - өндірістік; - коммерциялық; - қаржылық; - кеңес берушілік; - делдалдық. Кәсіпкерліктің басқа да түрлері бар, мысалы, ұйымдық-құқықтық және ұйымдық экономикалық.

Дәстүрлі экономика Қазақстанда ауыл және мал шаруашылығында кездеседі. Дәстүрге негізделген еңбек сипаттарына қарапайым, қол еңбегі жатады.

Мұнай өндірісі Қазақстанда келесі компаниялармен жүргізіледі: «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы; АО «Мангистаумунайгаз»; ТОО «Тенгизшевройл»; CNPC-Актобемунайгаз. Қазақстанның мұнай-газ саласына шетелдік инвестициялардың 85%-ы жұмсалып отыр.

Халық санағының мәліметтері демографиялық, экономикалық және әлеуметтік сипаттағы ақпаратты жинайды. Мысалы, жұмыссыздардың сауалнама сұрақтарына жауаптары еңбек нарығын зерттеуге және қажет болған жерде жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Жоспарлы экономика жүйесінде мемлекеттік жоспарлау экономикалық пропорцияларды қалыптастыруға, баланстық үйлесім мен макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізуге, экономикалық дамудың индикаторларын анықтауға және көзделген нәтижелерге қолжетімділікке қол жеткізіп тұруға арналған. Жоспарлаудың негізгі мақсаты — экономикада баланстық үлесім мен тұрақтандырылған пропорционалдыққа қолжетімсіз экономикалық жағдайларға әсер ететін шараларды анықтап, оларды іске асыру.

Өндіруші және өңдеуші өнеркәсіптердің айырмашылығы — өндіріс процесі. Өндірме өнеркәсіндерде шикізаттарды, бастапқы материалдарды немесе өнімдерді өндіреді. Жалпы өнеркәсип салаларына кіреді: өндіруді қамтамасыз ететін өнеркәсіптік салалар; қызмет көрсету салалары.

Әзірбайжан экономикасының даму салаларының бірі мәдениет өндірісі болып табылады. Әзірбайжанда ел тәуелсіздік алғаннан бері мәдениет салаларында даму толқынының болғанын және соңғы жылдары белгілі бір өзгерістердің байқалғанын қорытындылауға болады.

Жоспарлы экономиканың артықшылықтары: барлық тұрғындары үшін қанағаттанарлық өмір сүру деңгейі; баға тұрақтылығы; жалақының уақытылы төленуі; ертеңгі күнге деген сенім; азаматтардың кірістерінде алшақтықтың болмауы; жұмыссыздықтың болмауы және әлеуметтік қорғалу. Жоспарланған экономиканың кемшіліктері: кәсіпорындарда дербес шешімдер қабылдау мүмкіндігінің болмау; тауарлардың жетіспеуі; озық технологияларды нашар енгізу.

Экономикалық теорияның функциялары: Танып-білу. Дүниетанымдылық көзқарас. Ғылыми болжам. Практикалық Методологиялық Критикалық Прогностикалық.

Қайтарымсыз грант алу үшін келесі шарттар орындалуы тиіс: - Үміткер жұмыссыз немесе жеке кәсіпкер болуы шарт. - Үміткірдің төмендегі санаттардың біріне кіруі қажет: - мүгедектігі бар адамдар; - «қандас» мәртебесі бар адамдер; - өңіраралық қоныс аударушылар; - аз қамтылған отбасы мүшелері; - көпбалалы отбасының мүшесі (жұбайы); - асыраушысынан айырылған жәрдемақы алушылар; - «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіптік негіздерге оқыту туралы 3 жылдан аспайтын мерзімге сертификат болуы қажет.

Батыс Еуропаның экономикасы ауыл шаруашылығы, металлургия, мұнай-химия өнеркәсібі, машина жасау, әуе және теңіз кемелерін жасау. Бұл аймақта Shell, Phillps, Unilever тәрізді әлемдегі алпауыт концерндердің штаб-пәтерлері орналасқан.

Тұрақты даму мақсаттары (ТДМ) 2030 жылға қарай тұрғындар мен ғаламшар өмірін түбегейлі жақсартуға бағытталған. Бұл мақсаттар 2015 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясының қараманың «барлығының жақсы және тұрақты болашағына қол жеткізу жоспары» ретінде әзірлеген 17 өзара байланысты мақсат.

Қайтарымсыз грант алу үшін порталдарды пайдалануға болады: - business.enbek.kz; - informburo.kz; - aktobe.atameken.kz; - baribar.kz.

Қазақстанның өнеркәсібі — елдің экономикалық дамуының негізгі саласы. Қазақстандағы өнеркәсіптің жетекші салаларына мыналар жатады: Тау-кен өнеркәсібінде. Өңдеуші өнеркәсіп.

Экономикалық жүйе — бұл экономикалық процестер жиынтығы, ол қалыптасқан мүліктік қатынастар мен ұйымдық түрлер негізінде қоғамда жүзеге асады. Экономикалық жүйені топтау келесі факторлар бойынша жүргізіледі: меншік типтері; экономиканы ұйымдастыру типтері (жабық және ашық экономика).

Микроэкономика — жеке адамдар мен кәсіпорындардың экономикалық қызметін, нарықтың бір бөлігінің ерекшеліктерін зерттейді. Макроэкономика экономиканы жалпы оқшаулап, инфляциялық процестердің деңгейін төмендету және тұтыну мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Микроэкономиканың айырмашылығы макроэкономиканың, ол жеке нарықтарды, табыс пен ұсынысты арасындағы байланысты зерттеуге болмайды.

Дәстүрлі экономиканың ерекшеліктері: өндіріс, бөлу және айырбас дәстүрді, салттық нормаларды қалыптастырады; әлеуметтік-экономикалық дамудың нашар деңгейі; техникалық прогресс шектеулі; халық санының дамуы өнеркәсіп өндіруінің өсуі деңгейінде тұрақты түрде артып отырады; діни және мәдени құндылықтар экономикалық қызметке қатысты негізгі болып табылады.